اخلاق

  چشم بهـــی مدار از این بد سِگال قوم                                           

                                         کاین جا شرافت همه کس دست خوردنـی است

تاج غــــرور وفخــــــر ز ســـــرها فُتادنــــی

                                          نقش وفا ومهـــــــــرزدل ها ستـودنـــی است

جز نقش نابــــکار «زر» آن هم زدست غیـــر

                                             دیگر نقوشـــشان همـــه از یاد بردنـــــی است

اقـــــوام روزگار به اخــــــــــلاق زنده اند              

                                               قومی که گشت فاقد اخـــلاق ،مُردنــــی است

             ملک الشعرای بهار

آرایه واج آرایی

در این آرایه حرف یا حروفی تکرار می شود و موسیقای کلام را زیباتر و بیشتر می کند.

مثال یک:

رشته ی تسبیح اگر بگسست معذورم بدار  

دستم اندر ساعد ساقی سیمین ساق بود         (حافظ)

 

مثال دو:

نقش مستوری و مستی نه به دست من و توست  

آن چه سلطان ازل گفت بکن آن کردم       (حافظ)

 

مثال سه:

 

   جهان فانی و باقی فدای عارض ساقی  

  که سلطانی عالم را طفیل عشق می بینم (حافظ)

 

مثال چهار:

 

قصور عقل کجا و قیاس قامت عشق   تو هر قبا که بدوزی به قد ادراک است

سحر به باغ درآ کز زبان بلبل مست     بگویمت که گریبان گل چرا چاک است  (سایه)

 

مثال پنج:

 

نگاه کن که غم درون دیده ام   چگونه قطره قطره آب می شود

چگونه سایه ی سیاه سرکشم     اسیر دست آفتاب می شود                    (فروغ)

 

مثال شش:

زندگی ضرب زمین در ضربان دل ماست

زندگی هندسه ی ساده ی یکسان نفس هاست                                   (سهراب)

 

مثال هفت:

 

بندم اگر چه خود بر پای نیست

سوز سرود اسیران با من است                                                           (ا.بامداد)

 

مثال هشت:

سوز سرمای صداقت سخت است

در خزانی که پر از تشویش است                                                           (رها)

 

 

درد دندان دارم و دردم نمی داند کسی 

داور دادار داند درد دندان مرا

 

 

دلم شکسته تر از شیشه های شهر شماست

شکسته باد کسی کاین چنینمان می خواست        (مهدی سهیلی)

برسینه داغ های تمنا نوشته ایم

یک لاله زار نسخه ی سودا نوشته ایم

 

هر جا در این بساط خس ما به پرده ای است

مضمون رنگ عجز خود آن جا نوشته ایم

 

منشور تاج اگر به سر گل نهاده اند

ما هم برات آبله بر پا نوشته ایم

 

خواهد به نام جلوه ی او واشکافتن

از چشم بسته طرفه معما نوشته ایم

 

حاجت به نامه نیست که در سطرهای آه

اسرار پر فشانی دل وانوشته ایم

 

بر نسخه ی بهار خط نسخ می کشد

رنگ شکسته ای که به سیما نوشته ایم

 

پهلوی لاغریست که هم نقش بوریاست

سطری که بر جریده ی دنیا نوشته ایم

 

دیگر زنقش نامه ی اعمال ما مپرس

نظاره ای به لوح تماشا نوشته ایم

 

از گرد ما همان خط زنهار خواندنی است

تا آسمان چو صبح الف ها نوشته ایم

 

از صفحه کلک وحشت ما پیش رفته است

امروز هم ز نسخه ی فردا نوشته ایم

 

مشق خیال ما به تمامی نمی رسد

ای بی خودان همه ورقی نا نوشته ایم

 

در زندگی مطالعه ی دل غنیمت است

خواهی بخوان و خواه مخوان ما نوشته ایم

منبع:

(کلیات میرزا عبدالقدر بیدل دهلوی.براساس نسخه ی خال محمد و خلیل الله خلیلی.به کوشش فرید مرادی.تهران.زوار.87.بخش دوم غزلیات.از جلد اول.ص:1047)

 

نام تو

نام تو را خواندم وشعري سپيد
در غزلستان خيالم دميد
در پي نام تو غزل مست مست
آمد و در خلوت شعرم نشست
نام تو را خواندم و گويي بهار
با دل من داشته صدها قرار
نام تو آغاز شکوفايي است
حرف تو لبريز ز گويايي است
پيش قدوم تو، افق خم شده
سنگ پر از صحبت زمزم شده
بيد اگر خم شده، مجنون توست
لاله اگر سوخته، دلخون توست
سرو اگر قامتي افراشته
رايت سبز تو نگه داشته
گل چو به توصيف تو پرداخته
گونه‌اش از شوق، گل انداخته
آب ز حرف تو زلال آمده
چشمه از اين زمزمه حال آمده
غنچه به عطر نفست باز شد
فصل شکفتن ز تو آغاز شد
شعر اگر عاطفه آموخته
چشم به لعل غزلت دوخته
آينه و آب زلال توأند
در همه جا غرق خيال توأند
آب گرفته است ز رويت وضو
آب به لطف تو پر از آبرو
هر چه بهار است ز لبخند توست
هر چه شکفته است ز پيوند توست
بي‌تو سخن‌ها همه بي‌ بال بود
سيب سبدهاي غزل کال بود
حنجره‌ات تا غزل آغاز کرد
بسته‌ترين پنجره را باز کرد
دل به سخن‌هاي تو عاشق‌ تر است
روي شهيد تو شقايق‌ تر است
با تو من و عشق صميمي شديم
يکشبه ياران قديمي شديم
تازه شدم تا به تو دل باختم
هر چه شدم تازه غزل ساختم
هر چه من و شعر قدم مي‌زنيم
حرف تو را باز رقم مي‌زنيم

                          پرويز بيگی حبيب آبادی

نویسندگان اهل قلم

 

 

ادامه نوشته

لحن ها و آهنگ های زبان فارسی

لحن یعنی آواز خوش و موزون ، نوا ، کشیدن صدا ، یا اجتماع حالت های صداهای مختلف.

لحن نحوه ی خواندن و بیان کردن جملات است با توجّه به شرایط موجود و فضای حاکم بر جمله و کلّ متن . هر

متن لحن خاصّ خود را – اعم از طنز یا جد- می طلبد.هر بند و جمله نیز لحن خود را دارد و در هر بند انواع و

اقسام لحن ها و حالات به کار گرفته می شود. انواع لحن ها:

1-لحن ستایشی :

ستایش مخصوص خداست و شاعر یا نویسنده در آن خداوند را به خاطر آفرینش بی همتا ، قدرت بی نظیر و الطاف بی نظیرش می ستاید. خواننده باید خود را موجودی از آفریده های او بداند که تسلیم او و شاکر بخشش های اوست.

مثال:

«آفــرین ،جـــان آفـــرین پاک را               آن که جان بخشید و ایمــان خاک را

آسمان چون خیمه ای بر پای کرد            بی ستون کرد و زمینش جای کرد »

                                                                               (عطار)

2- لحن مدح:

مدح نوشته ای در باره ی انسان است که شاعر از طریق آن ، با کوچک تر دانستن خود در مقابل ممدوح ، به بیان مطالبی می پرازد. اختلاف آن با ستایش در این است که در ستایش ، شاعر یا نویسنده آزادانه تر می تواند حرف خود را بزند امّا در مدح ، به ویژه مدح حاکمان ، این کار امکان پذیر نیست. انواع مدح :

مدح بزرگان دینی و مذ هبی :

محمّد کآفرینش هست خاکش                        هزاران آفرین بر جان پاکش

چراغ افروز چشم اهل بینش                           طـــراز کارگـــاه آفـــرینش

                                                                                         (نظامی)

مدح سلاطین و حاکمان :

آیا شنیده هنرهای خسروان عجـــم بیا ز خسرو خاور عیان ببین تو هنر ... در این جهان که تواند چو شاه بود به کـــدام خار بود چون صنوبر و عرعر (فلاح) مدح افرادی بزرگ که خدمتی به جامعه یا شخصی کرده اند . «آفرین بر روان فردوســــی آن همایون نهاد فرخنده او نه استاد بود و ما شاگرد او خداوند بود و ما بنده » ( انوری)

3- لحن خاطره :

داستان یا حادثه ای است که در خاطر انسان باقی می ماند و آن قدر برای نویسنده اهمّیّت داشته که آن را نوشته است.خواننده ی خاطره ها باید آن را به شیوه ای بخواند که گویی ماجرا برای خودش اتّفاق افتاده است. انواع خاطره : خاطرات بد ، خاطرات خوش ، عجیب ، اوّلین آشنایی ها و برخوردها با اشیا و افراد و...

4- لحن حماسی :

حماسه به معنای داستان دلاوری و شجاعت است . کسی که شعر حماسی را می خواند باید به گونه ای بخواند که این دلاوری ها را به شنونده منتقل کند،پس لحن حماسی ، لحنی کوبنده و استوار است .

مثال: «به مغز پشنگ اندرآمـد شتاب                        ت تن تن ، ت تن تن ، ت تن تن ، ت تن

چو دید آن سهی قدّ افراسیاب                               ت تن تن ، ت تن تن ، ت تن تن ، ت تن

                                                                                                           (فردوسی)

5- لحن داستانی – روایی:

حکایت ، تعریف کردن صمیمانه ی داستانی کوتاه با آهنگی نرم و ملایم است به گونه ای که شنونده یا از آن پند بگیرد یا تحت تأثیر قرار بگیرد. حکایات معمولاً با عباراتی نظیر"آورده اند که ..." ، "یکی را شنیدم ..."، "روزی ..."، " شنیدم ..." ،" نقل است که ..."،" یکی بود ، یکی نبود"

مثال:

«یک روز به وقت نیم روزان شد پیش شبان ، ز درد سوزان» (فتوحی) «شنیدم که خروسی بود جهان دیده ...» ( وراوینی)

6- لحن تعلیمی:

این لحن به لحن اندرزی نیز موسوم است، تلاش می کند با گویشی آرام در دل شنونده نفوذ کرده و نکات مهمّ خوب زیستن رابه مخاطب خود القا کند.در ایران این گونه نوشته بیشتر برای پندو اندرز به کار می رود.

مثال: «زخـــــاک آفریــــــدت خداونـــــــد پاک              پس ای بنده !افتادگی کن چو خاک

حریص و جهان سوز و سرکش مباش                        زخــــاک آفریـــدت ، آتش مبـــاش» (سعدی)

7- لحن تغزّلی:

شعرتغزّلی شعری است که با احساسات و عواطف انسان سروکار دارد.شاعران احساسات لطیف خود را در قالب اشعار منتشر می کنند و این احساسات می توانند حالات مختلفی را به خود بگیرند.سروده ها ممکن است از روی شادی سروده شده باشند یا از روی غم و غصّه ، به خاطر وصال و رسیدن به یار نوشته شده باشند یا ناشی از فراق یار.

مثال: « شب عاشقان بی دل چه شبی دراز باشد!          تو بیا کــــز اوّل شب در صبــــح باز باشد         عجب است اگر توانـــــم زمحبّت گریـــــزم                        به کجـــــا رود کبوتر که اسیر باز باشد»

                                                                                                              ( سعدی)

8- لحن مناجات:

مناجات به معنی رازو نیاز گفتن و نیایش با خداوند است.انسان در این زمان خود را بسیار کوچک فرض کرده ، آن چه را که در حضور دیگران نمی تواند بیان کند، با آه و زاری یا شکر و سپاس بیان می کند.از خدا می خواهد که عاقبت به خیرش کند. لحن مناجات آکنده از عاطفه و احساس و بیانگر حالت فروتنی و خاکساری و تواضع بنده است.

مثال:

«خداوندگارا نظر کن به جود که جرم آمد از بندگان در وجود گناه آید از بنده ی خاکسار به امّیــــد عفو خــــداونــــــدگار» ( مولوی)

9- لحن گفت و گو( مناظره ، پرسش و پاسخ) مناظره :

یعنی رقابت کردن با یکدیگر در بحث و گفت و گو یا پرسش و پاسخ است. لحن پرسش کننده معمولاً تند و محکم ، به دور از خرد گرایی و همراه با فخر فروشی است.در حالی که لحن پاسخ دهنده همواره آرام و متین و توأم با خرد است.

مثال: « نخستین بار گفتش کز کجایـــــی ؟         بگفت از دار ملــــک آشنایـــــی                                   بگفت آنجا به صنعت در چه کوشند؟                   بگفت انده خرند و جان فروشند» (نظامی)

رجز خوانی :

که هر دو نفر به شرح دلاوری ها و نژاد و افتخارات خود با لحنی حماسی می پردازند.مانند : رستم و اسفندیار

10- لحن طنز:

بیشتر در قالب حکایت خود نمایی می کند.طنز ها معمولاًدر پایان خود به نتیجه می رسندوخواننده

را تحت تأثیر قرار می دهند و می خنداند. مثال: « وای وای ! الهی رودت ببره ! حوصله ام سر رفت...» ( دهخدا)

 

                                                                برگرفته ار کتاب مبانی خواندن در زبان فارسی نوشته ی

                                                           دکتر فریدون اکبری شلدره حجت کجانی حصاری رضاخاتمی

فعل خاص و فعل اسنادی

همه ی فعلها مفهوم  یکسان ندارند. بعضی از انها مفهوم انجام گرفتن  کار را می رسانند.مثل : خوردم ، نوشتی، می سازید و.....

وقتی این فعلها را می شنویم ، کاری در ذهنمان نقش می بندد. مثال : سارا امروز به مدرسه میرود.

در این جمله ، فعل می رود نشان می دهد که سارا کاری انجام داده است.

به این دسته از فعلها ، فعل خاص  می گوییم.

دسته ای دیگر از افعال ، مفهوم انجام کار نمی رسانند. مثل : شد – بودم – است

وقتی این فعلها را می شنویم ، کاری در ذهنمان نقش نمی بندد.

به این دسته از فعلها ، فعل اسنادی ( عام یا ربطی ) می گوییم.

چند نکته :

۱ - فعلهای اسنادی روی دادن حالت را بیان می کنند. مانند : سارا خسته شد. هوا سرد شد.

در این جمله  سارا کاری انجام نداده بلکه حالتی را پذیرفته است .

۲ - فعلهای اسنادی محدودند و عبارتند از :

است ، بود ،شد  ( گشت ، گردید  : در صورتی که به معنی شد بیاید . )

۳ – این فعلها با نهاد به تنهایی یک جمله کامل نمی سازند.مثلا وقتی می گوییم : علی شد ( است – بود ) جمله کامل نیست و شنونده فورا می پرسد : علی  چطور شد ( بود ، است ) ؟

و وقتی جمله دارای معنی کامل می شود که ما حالت را هم بیان کنیم .  یعنی مثلا بگوییم : علی تشنه شد (بود – است ) .

این حالت را که همراه فعل اسنادی می اید و به نهاد نسبت داده می شود ، مسند می نامیم.

بنا بر این مسند ، حالتی است که به وسیله فعل اسنادی به نهاد نسبت داده می شود.

چند نکته 

۱ – فعلهایی که دارای فعل اسنادی و مسند هستند را جمله اسنادی ( اسمیه ) می نامند.

۲ – فعلهای اسنادی  را گذرا به مسند می نامیم چون حتما باید مسند داشته باشند تا یک جمله کامل بسازند.

۳ – فعلهای گشت – گردید اگر به معنی گردش کرد  بیاید ، فعل خاص است نه اسنادی . مثال :

زمین به دور خورشید می گردد  = گردش می کند : فعل خاص است .

علی در شهر گشت  = گردش کرد : فعل خاص است .

علی خشمگین شد ( است ، بود ) = فعل اسنادی است .

۴ – فعل شد ، اگر به معنای رفت باشد  فعل خاص است و اسنادی نیست . مثال :

پیامبر به مکه شد = رفت : فعل خاص است .        

 اگر در خانه ای شوی = بروی : فعل خاص است .           

۵ – فعلهای ( است ، بود ) اگر به معنی وجود داشتن ، قرار داشتن ، حضور داشتن  بیاید فعل خاص است و اسنادی نیست . مثال :

کتاب در کیف است = قرار دارد : خاص است .

علی در کلاس بود = حضور داشت : خاص است .

گندم در انبار است = وجود دارد : خاص است .

۶ - گاهی اوقات فعل اسنادی به صورت شکسته می اید و ما از مفهوم جمله به ان پی می بریم. مثال :

من اینجا چون نگهبانم   = هستم .

تو خوشحالی = هستی .

۷ -  فعل اسنادی هم مانند سایر فعلها دارای زمانهای گذشته ، حال و اینده است . مثال : هوا سرد شد ( می شود ، خواهد شد ) .

۸ – فعلهای هست ، نیست ، باشد ، نباشد ، نبود  نیز فعل اسنادی هستند .

یافتن مسند در جمله : ابتدا نهاد را پیدا می کنیم . بعد بین نهاد و فعل ، پرسش چطور – چگونه مطرح می کنیم . جوابی که به دست می اید ، مسند است . مثال :

گشت غمناک دل و جان عقاب = دل و جان عقاب : نهاد     گشت  : فعل

دل و جان عقاب چطور گشت  ؟ غمناک = مسند . 

شمارش تعداد جمله

1- تعداد افعال موجود در جمله را بشماريم.

2- به افعالي كه از جمله حذف شده اند توجه كنيم .

3- منادا كه يك شبه جمله است، يك جمله حساب كنيم .

4- صوت كه يك شبه جمله است، يك جمله حساب كنيم .

 

نكته: شبه جمله ها از نظر ساختار مانند جمله نيستند ولي از نظر معنا مانند يك جمله هستند و معناي كاملي دارند.

صوت: واژه هايي هستند كه براي بيان كردن يكي از عواطف انسان مانند اندوه، خشم، شادي، نااميدي، تعجّب و ... به كار مي روند.

برخي از صوت هاعبارتند از: آفرين ، سلام ، خداحافظ ، آه ، اوخ ، دريغ ، دريغا ، به به ، خوشا ، آري ، هان ، كيش ، پيشت و ...

- آوخ كه من خواهم گريست

- هان اي دل عبرت بين از ديده عبر كن، هان                              ايوان مداين را آيينه ي عبرت دان

منادا: كلمه اي است كه موردخطاب قرار مي گيرد و معمولا بعد از حروف ندا مي آيد. (حروف ندا: اي ، يا ، ايا ، ا )

- خدايا

-  علی درس هايت را بخوان

- اي ياد تو مونس روانم

- يا مهدي

 

سوال فارسی

ادامه نوشته

مهدی(عج

ای نعمت باطنی عالم مهدی

وی نور دل نبی خاتم، مهدی

تکمیل نموده رب به تو نعمت ها

ای نعمت جاری دمادم ، مهدی

 سالروز آغاز امامت و ولایت گل سرسبد عالم هستی، تبریک و تهنیت باد